Το παρακάτω κείμενο είναι αυτονόητο, ότι δεν προσπαθεί να μιλήσει για μίμηση πράξεων ή θεσμών, λόγων, πολιτειών, ηθών κ.λ.π των περασμένων καιρών, αλλά να δείξη ότι ο δικός τους τρόπος σκέψης και βίωσης του «Πολιτικού» μπορεί να γίνει οδηγός μας – σε όσους έχουν τη βούληση και την τόλμη να μπουν στην ουσία των λόγων και όχι στο κέλυφος και τη φράση του μόνο.
«Όσο για το πολίτευμα των Αθηναίων δεν τους επαινώ που διάλεξαν τέτοιου είδους πολίτευμα, και τούτο για τον εξής λόγο, ότι διαλέγοντας το θεώρησαν ότι οι κατώτεροι ενεργούν πιο σωστά από τους άξιους. Γι' αυτό τον λόγο, λοιπόν, δεν τους επαινώ. Αλλά αφού έκαναν την επιλογή τους αυτή, θα ιστορήσω πώς προστατεύουν αποτελεσματικά το πολίτευμα τους και πώς χειρίζονται καλά τα άλλα ζητήματα τους , πράγμα για το οποίο φαίνονται στους άλλους Έλληνες αξιοκατάκριτοι. Πρώτα θα πω το εξής. Ότι στην Αθήνα είναι δίκαιο οι φτωχοί και ο λαός να έχουν περισσότερη εξουσία από τους ευπατρίδες και τους πλουσίους και τούτο επειδή ο λαός είναι εκείνος που επανδρώνει τον στόλο και εξασφαλίζει στην πολιτεία τη δύναμη της.
Έπειτα εκείνο με το οποίο απορούν μερικοί, ότι παντού, πια, προτιμούν να εμπιστεύονται την εξουσία στους κατωτέρους, τους φτωχούς και τους ανθρώπους λαϊκής προελεύσεως παρά στους ευυπόληπτους, με αυτό ακριβώς είναι φανερό ότι προφυλάσσουν τη δημοκρατία. Γιατί όσο οι φτωχοί, οι λαϊκής προελεύσεως και οι κατώτεροι προκόβουν και πληθαίνουν, τόσο στηρίζουν τη δημοκρατία. Αν όμως προκόβουν οι πλούσιοι και οι ευυπόληπτοι, τότε οι δημοκρατικοί ενισχύουν τους αντιπάλους τους.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι θα έπρεπε να μην αφή νουν τους πάντες να μιλούν στην Εκκλησία του Δήμου ή να είναι μέλη της βουλής, αλλά μόνο τους ικανότερους και τους αξιότερους. Αλλά και σ' αυτό ενεργούν άριστα αφήνοντας και τους ανάξιους να αγορεύουν, γιατί αν μόνο οι έντιμοι πολίτες μιλούσαν και έπαιρναν αποφάσεις τούτο θα ήταν ευνοϊκό για τους ανθρώπους της δικής τους τάξης αλλά ασύμφορο για τον λαό. Ενώ όπως έχουν τώρα τα πράγματα, όποιος θέλει σηκώνεται και μιλάει και, άνθρωπος του λαού, βρίσκει τι είναι συμφέρον για τον εαυτό του και τους ομοίους του.
Αλλά θα πει κανείς: πώς ένας τέτοιος άνθρωπος θα μπορούσε να ξέρει τι είναι συμφέρον για τον εαυτό του και για τον λαό; Ξέρουν όμως οι Αθηναίοι ότι η αμάθεια του και η χαμηλή του καταγωγή αλλά και η καλή του πρόθεση είναι επωφελέστερη από την αρετή, τη γνώση αλλά και την κακή πρόθεση του χρηστού πολίτη. Ασφαλώς με τέτοιου είδους μεθόδους δεν δημιουργείται το άριστο πολίτευμα, αλλά με αυτόν κυρίως τον τρόπο προστατεύεται η δημοκρατία. Γιατί ο λαός δεν θέλει να μην έχει δικαιώματα σε μια ευνομούμενη πολιτεία, αλλά θέλει να είναι ελεύθερος και να έχει την εξουσία. Όσο για την κακοδιοίκηση λίγο τον μέλει, γιατί εκείνο που εσύ νομίζεις ότι δεν είναι ευνομία, από αυτό ακριβώς αντλεί ο λαός τη δύναμη του και είναι ελεύθερος. Αν αναζητείς την ευνομία, θα δεις πρώτα ότι οι επιδεξιότεροι έχουν κάνει τους νόμους για το δικό τους συμφέρον. 'Υστερα ότι οι χρηστοί πολίτες τιμωρούν τους κακούς, ότι οι χρηστοί θα αποφασίζουν για την πολιτεία και δεν θα αφήνουν ανθρώπους έξαλλους να παίρνουν μέρος στις αποφάσεις ούτε να αγορεύουν ούτε καν να πηγαίνουν στην Εκκλησία του Δήμου. Αλλά με τις ορθές αυτές ενέργειες γρήγορα θα έπεφτε ο λαός σε κατάσταση δουλείας.»
(Άγγ. Βλάχος, Εστία 1980)
«Το κείμενο αυτό είχε αποδοθεί στον Ξενοφώντα, αλλά πιθανότατα άλλος είναι ο συγγραφέας του. Και μ' όλο που αντιστρατεύεται ρητά τη δημοκρατία, η αντικειμενική περιγραφή της αθηναϊκής πολιτείας που δίνει, γίνεται θαυμαστικός έπαινος της.»
«Όσο για το πολίτευμα των Αθηναίων δεν τους επαινώ που διάλεξαν τέτοιου είδους πολίτευμα, και τούτο για τον εξής λόγο, ότι διαλέγοντας το θεώρησαν ότι οι κατώτεροι ενεργούν πιο σωστά από τους άξιους. Γι' αυτό τον λόγο, λοιπόν, δεν τους επαινώ. Αλλά αφού έκαναν την επιλογή τους αυτή, θα ιστορήσω πώς προστατεύουν αποτελεσματικά το πολίτευμα τους και πώς χειρίζονται καλά τα άλλα ζητήματα τους , πράγμα για το οποίο φαίνονται στους άλλους Έλληνες αξιοκατάκριτοι. Πρώτα θα πω το εξής. Ότι στην Αθήνα είναι δίκαιο οι φτωχοί και ο λαός να έχουν περισσότερη εξουσία από τους ευπατρίδες και τους πλουσίους και τούτο επειδή ο λαός είναι εκείνος που επανδρώνει τον στόλο και εξασφαλίζει στην πολιτεία τη δύναμη της.
Έπειτα εκείνο με το οποίο απορούν μερικοί, ότι παντού, πια, προτιμούν να εμπιστεύονται την εξουσία στους κατωτέρους, τους φτωχούς και τους ανθρώπους λαϊκής προελεύσεως παρά στους ευυπόληπτους, με αυτό ακριβώς είναι φανερό ότι προφυλάσσουν τη δημοκρατία. Γιατί όσο οι φτωχοί, οι λαϊκής προελεύσεως και οι κατώτεροι προκόβουν και πληθαίνουν, τόσο στηρίζουν τη δημοκρατία. Αν όμως προκόβουν οι πλούσιοι και οι ευυπόληπτοι, τότε οι δημοκρατικοί ενισχύουν τους αντιπάλους τους.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι θα έπρεπε να μην αφή νουν τους πάντες να μιλούν στην Εκκλησία του Δήμου ή να είναι μέλη της βουλής, αλλά μόνο τους ικανότερους και τους αξιότερους. Αλλά και σ' αυτό ενεργούν άριστα αφήνοντας και τους ανάξιους να αγορεύουν, γιατί αν μόνο οι έντιμοι πολίτες μιλούσαν και έπαιρναν αποφάσεις τούτο θα ήταν ευνοϊκό για τους ανθρώπους της δικής τους τάξης αλλά ασύμφορο για τον λαό. Ενώ όπως έχουν τώρα τα πράγματα, όποιος θέλει σηκώνεται και μιλάει και, άνθρωπος του λαού, βρίσκει τι είναι συμφέρον για τον εαυτό του και τους ομοίους του.
Αλλά θα πει κανείς: πώς ένας τέτοιος άνθρωπος θα μπορούσε να ξέρει τι είναι συμφέρον για τον εαυτό του και για τον λαό; Ξέρουν όμως οι Αθηναίοι ότι η αμάθεια του και η χαμηλή του καταγωγή αλλά και η καλή του πρόθεση είναι επωφελέστερη από την αρετή, τη γνώση αλλά και την κακή πρόθεση του χρηστού πολίτη. Ασφαλώς με τέτοιου είδους μεθόδους δεν δημιουργείται το άριστο πολίτευμα, αλλά με αυτόν κυρίως τον τρόπο προστατεύεται η δημοκρατία. Γιατί ο λαός δεν θέλει να μην έχει δικαιώματα σε μια ευνομούμενη πολιτεία, αλλά θέλει να είναι ελεύθερος και να έχει την εξουσία. Όσο για την κακοδιοίκηση λίγο τον μέλει, γιατί εκείνο που εσύ νομίζεις ότι δεν είναι ευνομία, από αυτό ακριβώς αντλεί ο λαός τη δύναμη του και είναι ελεύθερος. Αν αναζητείς την ευνομία, θα δεις πρώτα ότι οι επιδεξιότεροι έχουν κάνει τους νόμους για το δικό τους συμφέρον. 'Υστερα ότι οι χρηστοί πολίτες τιμωρούν τους κακούς, ότι οι χρηστοί θα αποφασίζουν για την πολιτεία και δεν θα αφήνουν ανθρώπους έξαλλους να παίρνουν μέρος στις αποφάσεις ούτε να αγορεύουν ούτε καν να πηγαίνουν στην Εκκλησία του Δήμου. Αλλά με τις ορθές αυτές ενέργειες γρήγορα θα έπεφτε ο λαός σε κατάσταση δουλείας.»
(Άγγ. Βλάχος, Εστία 1980)
«Το κείμενο αυτό είχε αποδοθεί στον Ξενοφώντα, αλλά πιθανότατα άλλος είναι ο συγγραφέας του. Και μ' όλο που αντιστρατεύεται ρητά τη δημοκρατία, η αντικειμενική περιγραφή της αθηναϊκής πολιτείας που δίνει, γίνεται θαυμαστικός έπαινος της.»